Po tym roku dobra książęce wywieziono do Berlina, a sam budynek mocno podupadł służył m.in. jako magazyn zboża i broni. Przyczyniło się to do jego dewastacji. Po II wojnie światowej obiekt został jednak gruntownie wyremontowany, m.in. odbudowano głowicę wieży. Od 1965 roku zamek stanowi siedzibę Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku. Znajdują się w nim zbiory poświęcone historii ziemi słupskiej, a także największa na świecie wystawa portretów S.I. Witkiewicza – Witkacego przeniesiona do Białego Spichlerza.
Historia Zamku Książąt Pomorskich
Zamek jest usytuowany w sąsiedztwie rzeki Słupi, w obrębie dawnego średniowiecznego grodu słupskiego. W XIII wieku, w okresie przynależności Ziemi Słupskiej do Pomorza Gdańskiego, zamek był siedzibą władz lokalnych i miejscem wystawienia przez książąt gdańskich szeregu dokumentów. W 1317 r. zamek stał się własnością Gryfitów, książęcej dynastii zachodniopomorskiej. W 1454 r. urodził się w nim najwybitniejszy władca Pomorza Zachodniego – książę Bogusław X – to właśnie jego pomnik stoi na dziedzińcu zamkowym.
Dla Słupska ważny był też inny Gryfita – Bogusław V. Stanął on na czele powstałego w II połowie XIV w. samodzielnego księstwa słupskiego. Zamek, w którym mieszkał nie był jednak czymś wyjątkowym. Próbował więc wybudować nowy bardziej okazały. Sprzeciwiali się jednak temu mieszkańcy Słupska, tak długo że dopiero wspomniany już Bogusław X w 1507 roku wybudował nowy zamek. Bogusław X zwany Wielkim zjednoczył całe księstwo zachodniopomorskie, którym kierował ze Szczecina. Ale drugim, ważnym dla księcia ośrodkiem, usytuowanym na wschodnich rubieżach księstwa, był właśnie Słupsk. Stopniowo władza książęca wzmocniła się, a jednym z tego wyrazów było ustępstwo miasta na rzecz wybudowania w Słupsku nowego zamku. Jako datę powstania zamku przyjmuje się rok 1507. Wzniesiono go na dawnym dziedzińcu młyńskim. Jego północną ścianę stanowił biegnący tu mur miejski i w ten sposób wtapiał się w jeden system obronny miasta. Pełnił jednak głównie funkcję mieszkalną. Była to dwukondygnacyjna, murowana budowla na rzucie prostokąta z przyległą do fasady głównej wieżą.
Zasadniczej przebudowie uległ zamek w latach 80-tych XVI stulecia za czasów panowania księcia Jana Fryderyka. Przez dwa kolejne lata, skromna, gotycka budowla Bogusława X przekształciła się w nowożytną rezydencję książęcą. Był to trzykondygnacyjny budynek, podpiwniczony, na rzucie prostokątnym poprzedniej budowli. Do elewacji frontowej od strony północnej przylegała w środku wieża mieszcząca wejście do zamku i kręcone wokół filaru schody z wejściami na poszczególne kondygnacje. Z boku wieży po wschodniej stronie znajdowała się niewielka loggia. Gładkie ściany wschodnią i zachodnią urozmaiciły wykusze, a ścianę południową niewielkie ryzality. Naroża budowli były boniowane. Przestronne, często sklepione wnętrza były oświetlone szerokimi, dużymi oknami. Całość pokrywał dach czterospadowy, na którego dachówkę sprowadzono ze Sławna.
5 września 1588 roku możemy uznać za dzień zakończenia budowy renesansowego zamku w Słupsku.
Przez ostatnie dziesięciolecia XVI wieku dziedziniec zamkowy został zabudowany. Między zamkiem i młynem, wzdłuż rzeki powstał zespół budynków gospodarczych składający się m.in. z piekarni, stajni i kuchni. Były to budynki o konstrukcji ryglowej. Od śmierci Jana Fryderyka w 1600 roku zamek stał się wdowią siedzibą księżnej Erdmuty. Jej zawdzięczamy odbudowę podominikańskiego kościoła i założenia na wykupionej od mieszczan ziemi otaczającej zamek ogrodu, do którego prowadziła furta przy rzece i ścieżka na wałach miejskich.
Kolejną mieszkanką słupskiego zamku była księżna Anna de Croy, ostatnia z rodu Gryfitów. Lata jej życia przypadły w tragicznym okresie księstwa pomorskiego – wojna 30-letnia, śmierć ostatniego panującego księcia Bogusława XIV, najazdy wojsk i zniszczenia, a ostatecznie podział Pomorza Zachodniego pomiędzy Brandenburgię i Szwecję. Tutaj, ze słupskiego zamku czyniła intensywne starania o zapewnienie bytu i karierę polityczną syna księcia Ernesta Bogusława. Zmarła w 1660 roku, a jej zwłoki spoczęły w pięknie zdobionym sarkofagu cynowym w podziemnej krypcie sąsiedniego kościoła podomikańskiego. Sarkofagi książęce znajdują się obecnie w jednej z sal Muzeum Pomorza Środkowego.
Z wykazu sporządzonego w 1682 roku przez kapitana von Podewilsa dowiadujemy się, że w skład zespołu zamkowego wchodziło w tym czasie siedem budynków; (budynek główny, budynek kuchenny, masztarnia, kryte przejście do kościoła, „nowy pokój” przy bramie, budynek kancelarii, nowy dom). Odrębnie wymienia się ponadto aptekę i budynek mieszkalny wybudowany przez sekretarza Martina Holtze. W głównym budynku zamkowym spis wylicza 4 duże sale, sklepioną salę rycerską na II piętrze i aż 89 różnego rodzaju pomieszczeń. Wśród nich wyróżniała się komnata księżnej z kominkiem z czarnego i czerwonego marmuru, biało-czarną marmurową posadzką i ścianami obitymi białym atłasem ozdobionym czarnymi figurami. Na słupskim zamku znajdowały się bogate zbiory dzieł sztuki – gobeliny, obrazy, wyroby rzemiosła artystycznego, a w tym cenne pamiątki po Gryfitach i księgozbiór. W roku 1731 na rozkaz Fryderyka Wilhelma I zachowane wyposażenie zamku w tym portrety książęce m.in. Bogusława X i jego żony Anny, arrasy, kurdybany i tkaniny obiciowe zostały wywiezione do Berlina i częściowo sprzedane na aukcji.
Opuszczony i ogołocony zamek zaczął pełnić rolę magazynów wojskowych, początkowo zboża, później broni. W początku XIX wieku zamek uległ znacznym przeróbkom. Po uderzeniu pioruna w 1815 r. częściowo rozebrano wieżę, nadbudowano czwartą, niską kondygnację, zamurowano duże okna tworząc w ich miejscu znacznie mniejsze. Wnętrze całkowicie przekształcono wyburzając ściany i sklepienia tworząc kondygnacje wsparte na drewnianych filarach. W 1821 roku całość przykryto ciężkim, dwuspadowym dachem.
W XX wieku całkowicie przebudowany i zdewastowany zamek nadal pełnił funkcję magazynów, tuż przed wojną przechowywano tu m.in. dekoracje teatralne. Po wojnie przez jakiś czas mieściła się tu wytwórnia lin i siatek.
Przełom w dziejach zamku przyniósł rok 1951, kiedy to przystąpiono do prac zabezpieczających, które poprzedziły zasadniczą odbudowę. Odbudowa prowadzona w latach 1958-65 przez gdański oddział Pracowni Konserwacji Zabytków miała na celu przywrócenie wyglądu zamku z czasów renesansowej przebudowy i przystosowania do pełnienia nowej funkcji – siedziby muzeum.
Zamek od chwili zakończenia odbudowy w 1965 roku jest siedzibą Muzeum Pomorza Środkowego. Prezentowane są tu stałe wystawy – „Skarby Książąt Pomorskich ” (parter), „Kultura Pomorza Środkowego w XIV-XVIII w.” (I piętro). Sala rycerska jest miejscem licznych imprez kulturalnych, spotkań naukowych. Zamek jest najbardziej reprezentacyjną, o średniowiecznym rodowodzie i nowożytnej formie budowlą Słupska. Stanowi najważniejszy element harmonijnie ukształtowanego przez wieki fragmentu miasta, gdzie obok niego przycupnął książęcy młyn i czerwienią się gotyckie mury kościoła św. Jacka i Bramy Młyńskiej.
źródło: Cykl broszur wydanych przez Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, autorstwa Stanisława Szpilewskiego; „Zamek Książąt Pomorskich” oraz karty zabytku będącej w dyspozycji Miejskiego Konserwatora Zabytków.
